Nhắc đến Cà Mau, khách du lịch sẽ nghĩ ngay đến các sản vật như mật ong U Minh Hạ, cua biển Cà Mau, tôm khô Rạch Gốc,… Bên cạnh đó, thì mắm cá đồng cũng là một trong các loại đặc sản không kém phần hấp dẫn góp phần khẳng định thương hiệu điểm đến của du lịch Cà Mau bởi mùi vị đặc biệt của những món ăn mà mắm mang lại.
Người dân Cà Mau sinh ra và lớn lên đều gắn bó với ruộng đồng, vườn cây, ao cá. Mỗi sản phẩm được sinh ra từ cây nhà lá vườn đều là những nguồn thực phẩm vốn quý không thể nào thiếu được trong đời sống hàng ngày của họ. Nổi tiếng là một vùng đất lành chim đậu, với hằng hà sa số các loài thủy sản nước ngọt trong đó phổ biến nhất là con cá đồng. Cá đồng Cà Mau không chỉ thơm ngon, chắc thịt mà còn mang lại nguồn dinh dưỡng cao bổ sung lượng đạm cần thiết cho bữa ăn hàng ngày của mỗi người.
Hàng năm, người dân quê thường có những đợt bắt cá như chụp đìa, tát mương với số lượng lớn. Người dân lựa ra những con cá để sử dụng cho những mục đích khác nhau như biếu bà con họ hàng hoặc bạn bè, nấu và chế biến ngay những món ăn đặc trưng, xẻ khô, làm mắm. Mắm cá đồng là một món đặc sản của Cà Mau xuất hiện thường xuyên trong bữa ăn của mỗi gia đình. Cá bắt được với số lượng nhiều, ăn không hết, người ta đã nảy ra ý định làm mắm. Ăn dần rồi sinh ra nghiện và trở thành thói quen hàng năm cứ đến mùa cá là người dân lại bắt đầu làm mắm. Nhắc đến mắm cá đồng Cà Mau là chúng ta có thể nghĩ ngay đến là mắm cá lóc, cá rô, cá sặc và các loại cá đồng khác nhau của rừng U Minh Hạ,… Và có thể nói mắm là đỉnh cao của văn hóa ẩm thực Cà Mau.
Mắm lóc chiên – Nguồn: camautourism.vn
Công đoạn làm mắm thì vô cùng công phu. Cá sau khi được rửa sạch, đem ướp muối hột để khoảng vài ngày sau cho con cá thấm muối, nấu nước đường kẹo kẹo rưới đều trên mỗi con cá và chao với thính được làm từ gạo rang xay nhuyễn cho thịt cá thấm đỏ. Sau đó đem ủ kỹ trong hủ sành để từ 6 tháng trở lên là có thể ăn được. Tuy nhiên, mắm để càng lâu thì càng ngon, đặc biệt là ba năm trở lên thì có thể nói là nhất hạng.
Mắm cá đồng Cà Mau có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau, mỗi món đều mang đến mùi vị riêng biệt và không thể lẫn vào đâu được.
Mắm sống
Món kể đến đầu tiên phải là món mắm sống. Món này tiện lợi và nhanh ăn cho những ai bận rộn không có thời gian để nấu nướng, họ có thể dùng tay xé con mắm và ăn liền ngay tại chỗ với cơm nguội. Hoặc muốn ngon hơn nữa thì thái nhỏ con mắm thêm vào chanh đường tỏi ớt trộn đều và ăn kèm với chuối chát, khế, khóm… Món này mà làm mồi nhắm với vài xị đế thì ngon hết sẩy.
Mắm sống ăn kèm với thịt ba rọi – Ảnh: Kim Chuyển
Mắm chưng
Với những con mắm to lớn đặc biệt là mắm lóc thì người ta có thể dùng để chưng cách thủy hoặc là làm mắm chưng để giữ nguyên thịt mắm khi ăn. Thường mắm cá lóc được chọn để chưng theo các này. Mắm được bỏ vào tô sành, rưới vào một ít dầu ăn, thêm hành tiêu tỏi ớt rồi đem chưng cách thủy khoảng 20 phút là có thể dùng được. Còn một cách chưng mắm khác là người ta băm nhỏ những con mắm với thịt ba rọi, cho vào chén thêm gia vị hành tiêu ớt trộn đều và cuối cùng là đánh một vài cái hột vịt đổ lên phía trên chén mắm, đem chưng cách thủy khoảng 30 phút là có thể lấy ra ăn với cơm và các loại rau quả như trên.
Lẩu mắm
Trong những ngày khí trời se se lạnh, mùi vị nghi ngút của nồi lẩu mắm sẽ làm ấm lòng cho bất cứ ai ngồi quây quần bên mâm cơm với những người thân và bạn bè của mình. Có thể nói món lẩu mắm dường như hội tụ lại tất cả tinh hoa ẩm thực của đất trời phương nam vào trong đó. Món lẩu mắm là món đã được tổ chức Kỷ lục Việt Nam (Vietking) công nhận là 01 trong 100 món ăn tiêu biểu của Việt Nam giai đoạn (2020-2021).
Để có được nồi lẩu mắm làm ngất ngây lòng người thì người chế biến đòi hỏi phải chọn lựa nguyên liệu là mắm cá đồng thơm dậy mùi lọc lấy thịt và bỏ xương, thịt ba rọi, các loại cá đồng, lươn, mướp đắng, cà phổi kết hợp với các loài rau như: rau ngò om bông bí, bông súng, bông so đũa, rau dừa, rau đắng đồng, rau cần nước, rau muống, rau the, đọt choại, đậu rồng,…và nước nấu lẩu nếu là nước dừa tươi thì sẽ càng đậm đà thơm ngon hơn. Khách du lịch nếu trải nghiệm với những tour du lịch dựa vào cộng đồng sẽ có cơ hội thưởng thức nồi lẩu mắm nghi ngút khói cùng với ly rượu đế và những giai điệu ngân nga của đờn ca tài tử.
Bún nước lèo (Bún mắm)
Bún nước lèo – Ảnh: Dương Kim Chuyển
Bún nước lèo có thể nói là món bún đặc sản ưa thích của người dân Cà Mau. Cách nấu bún nước nước lèo cũng tương tự như cách nấu lẩu mắm nhưng loảng hơn. Mắm cũng được cho vào trong nước lèo rồi lọc bỏ xương thêm vào nồi nước lèo sả cây đập dập và ngải bún cũng được đập dập sau khi nướng sơ qua lửa. Nấu cho đến khi dậy lên mùi đặc trưng của bún nước lèo là được. Rau muống bào, giá, bắp chuối, bún bỏ vào tô, thêm tôm luộc và vài miếng cá lóc luộc. Trụng tất cả hỗn hợp trên qua nước lèo cho nóng sau đó bỏ thêm bì, rau thơm hoặc rau răm và rưới nước lèo lên cho xăm xắp nước. Chỉ cần bỏ thêm ớt, thế là có được một tô bún nước lèo mắm cá đồng ngon đúng điệu. Cảm giác ngồi ăn tô bún nước lèo nóng hổi, ngửi mùi thơm nghi ngút, nghe tiếng húp nước xùm xụp sẽ là một điều vô cùng thú vị cho bất cứ ai khi thưởng thức món bún này.
Chỉ là một món mắm cá đồng dân dã thôi đã làm nức lòng những người con xa xứ và níu kéo bước chân của biết bao nhiêu du khách gần xa. Sẽ vô cùng thú vị nếu đến với Cà Mau bạn thưởng thức những món ăn được chế biến từ mắm cá đồng. Hãy đến Cà Mau để cùng trải nghiệm bạn nhé!
Xem thêm: Hồn mắm
Dương Kim Chuyển
